• Chorągiew procesyjna. Matka Boska z Jezusem – Hodegetria
  • Autor nieznany
  • XVIII/XIX wiek
  • Malarstwo ludowe
  • olej na płótnie
  • 117B
  • 67 cm x 56 cm

Chorągiew procesyjna. Matka Boska z Jezusem – Hodegetria

Autor nieznany, XVIII/XIX wiek, warsztat łemkowski

Obraz był w przeszłości chorągwią procesyjną, stąd jego dwustronny charakter. Przedstawienie jest zgodne z ikonograficznym typem Hodegetrii. Szaty Matki Bożej są w kolorach niebieskich i czerwonych będąc lustrzanym odbiciem szat Chrystusa. Obraz jest zgodny z kanonem, gdzie suknia spodnia jest koloru niebieskiego, a wierzchnia (maforion) jest koloru czerwonego lub purpurowego. Czerwone okrycie Maryi nawiązuje do koloru zasłony w świątyni jerozolimskiej, za którą znajdowała się Arka Przymierza. Zdarza się odwrócenie kolorów, jak ma to miejsce w wizerunku Matki Boskiej Częstochowskiej. Według tradycji ikonograficznej welon Maryi (maforion) jest ozdobiony trzema gwiazdami, jedną nad czołem i dwiema na ramionach, podkreślającymi Jej dziewictwo: przed, w czasie i po urodzeniu Chrystusa. Na powyższym przedstawieniu widoczne są jedynie dwie gwiazdy (trzecia może być zasłonięta przez Jezusa). Brzegi maforionu wykończone są ozdobną kajmą, będącą znakiem chwały Bogurodzicy.
Jezus siedzący na ramieniu Maryi trzyma w lewym ręku zamkniętą księgę – ewangeliarz. Jest to ważny symbol podkreślający, że Chrystus przynosi nowe prawo – ewangelię. Dzieciątko Jezus prawą ręką pozdrawia i błogosławi w charakterystyczny i typowy sposób. Nad aureolą Jezusa widnieją litery  z języka greckiego (Ο ω Ν – czyli „Ten który jest” – imię objawione Mojżeszowi przez Boga przy Krzewie Gorejącym). Dla ikon greckich kolejność liter jest następująca: (ω O N). Dla ikon ruskich i unickich jest inna i wynika z faktu, że czytanie następuje wierszami. Mamy więc: (Ο ω Ν) – co potwierdza unicki krąg kulturowy powstania ikony.

Hodegetria to jedno z najstarszych wyobrażeń Maryi z Jezusem. Słowo „hodegetria” tłumaczone jest jako: Przewodniczka, Wskazująca Drogę. Tą drogą jest oczywiście Jezus Chrystus a celem zbawienie. Matka Boska przedstawiona jest w półpostaci, poważna i dostojna. Prawą ręką wskazuje na Syna. Chrystus, choć jest dzieckiem, nie jest przedstawiony jako budzące tkliwość niemowlę ale jako młodzieniec – Emmanuel – uobecnienie Boga.