Oryginał czyli włoska figura „Madonny di Canneto di Settefrati”
W miejscowości Settefrati w włoskiej prowincji Frosione (region Lacio), na terenie Parku Narodowego Abruzji znajduje się sanktuarium Matki Boskiej z Canneto (Basilica pontificia minore di Maria Santissima di Canneto). Jest to bardzo stare sanktuarium, którego dzieje sięgają według potwierdzonych dokumentów co najmniej XIII wieku. Najstarszy dokument potwierdzający istnienie kościoła w Canneto pochodzi z 1288 roku. Jest to dokument papieża Mikołaja IV, który potwierdza regułę benedyktyńską dla klasztoru Santa Maria di Canneto. Benedyktyni opuścili klasztor w 1392 roku. Należy wspomnieć, że wcześniejsze dokumenty z VIII wieku potwierdzają związki między klasztorem w Canneto a wielkim opactwem benedyktynów – San Vincenzo al Volturno. Historia kościoła i klasztoru jest dokładnie opisana w opracowaniu w języku włoskim autorstwa Antonellego Dionigi [1].
W sanktuarium tym czczona jest drewniana figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Figura ma 107 cm wysokości (Dzieciątko ma 40 cm) i pochodzi prawdopodobnie z XII lub XIII wieku. Obecnie jest pokryta jedwabnym płaszczem haftowanym złotem i zwieńczona złotymi koronami. Jest to typ Matki Boskiej tronującej z Dzieciątkiem Jezus. Ten typ rzeźby jest dopiero widoczny, gdy nie zakrywają jej materiałowe suknie.
Legenda Matki Bożej z Canneto
Według legendy młoda pasterka o imieniu Silvana pasła swoje stado w dolinie Canneto, kiedy ujrzała kobietę w bieli, która promieniowała światłem i niebiańskim pięknem. Pastuszka martwiła się, czy znajdzie wodę dla swojego stada, ale Matka Boska powiedziała jej, żeby się nie martwiła, a kiedy mówiła, strumień świeżej wody wytrysnął z pobliskich skał. Następnie Matka Boża upuściła swój pierścień do strumienia, który przekształcił się w tysiące małych złotych gwiazdek. Silvana została poinstruowana przez Matkę Bożą, aby udała się do miasta Settefrati i poprosiła wiernych o zbudowanie sanktuarium w miejscu, w którym stała. Mieszkańcy wioski przybyli na miejsce opowiedziane przez pastuszkę i znaleźli figurę Matki Bożej. Próba przeniesienia figury do wioski skończyła się niepowodzeniem, bowiem posąg Matki Bożej stawał się coraz cięższy. Tragarze wyczerpani zmęczeniem, oparli figurę o skałę, na której pozostał ślad głowy figury. Skała z jej wklęsłością jest widoczna do dziś, a miejsce to nazywa się „Capo della Madonna” i znajduje się kilkaset metrów od sanktuarium. Zakaz przemieszczania posągu, usankcjonowany legendą o ciężarze i odciśniętej głowie Matki Bożej, a więc wyraźnym życzeniem Matki Boskiej aby nie był usuwany z Canneto, został przerwany w 1948 r., kiedy figura została zabrana na pielgrzymkę do miast zniszczonych przez wojnę dla pocieszenia wiernych.
Na pamiątkę tych wydarzeń został zbudowany kościół w dolinie Canneto. Kościół przez wieki był odnawiany, powiększany i obecnie jest bazyliką mniejszą. Dzisiejszy wygląd pochodzi z początku XX wieku.
Oleodruki i litografie z końca XIX wieku
Matka Boska z Canneto była i jest prezentowana na wielu oleodrukach, obrazkach dewocyjnych czy figurkach. Poniżej prezentuję najciekawsze przykłady pochodzące z XIX / XX wieku w większości z drukarni niemieckich lub austriackich.
Wiele oleodruków / chromolitografii pochodzi z niemieckich lub austriackich drukarni. Być może zapotrzebowanie na te wizerunki wędrowało wraz migracją zarobkową Włochów do bogatszych północnych regionów Europy.
Na rynku dewocjonaliów można spotkać również identyczne wizerunki podpisane jako Matka Boska z Candelarii (Virgen de la Candelaria). Oryginalna figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem pochodzi z miasta Candelaria z Teneryfy na Wyspach Kanaryjskich, jednak wygląda nieco inaczej. Jest to tak naprawdę wizerunek Matki Boskiej Gromnicznej. Słowo „Candelaria” używane z Matką Bożą odnosi się tu zarówno do miasta na Teneryfie oraz oznacza Matkę Boską Gromniczną, gdzie atrybutem Matki Bożej jest gromnica / świeca. Kopie tego wizerunku czczone są powszechnie w Ameryce Południowej i na Wyspach Karaibskich. Nie zmienia to faktu, że podpisy są niepoprawne i mylące.
Inne obrazki prezentujące Matkę Boską z Canneto są podpisywane jako Matka Boska Różańcowa (SS Vergine del Rosario) lub Matka Boska Zielna.
Polska kopia Matki Boskiej Różańcowej
(wg. Matki Boskiej z Canneto)
Obraz Matki Boskiej Różańcowej jest podpisany w lewym dolnym roku: 1897 M. Stankiewicz. Obraz posiada oryginalną ramę. Jak widać jest to kopia obrazu figury z Canneto. Dostępność oleodruków z lat 90-tych XIX wieku na terenach polskich będących pod zaborem, pozwoliła Michałowi Stankiewiczowi wykonać większych rozmiarów kopię. Nie jest to kopia wykonana „jeden do jeden”, widać wyraźnie pewne odstępstwa i modyfikacje w obrazie Stankiewicza.
Twórczość Michała Stankiewicza przypadająca na samą końcówkę XIX wieku przesuwa również datę za jaką uznaje się upadek tego typu malarstwa na ziemiach polskich. Tym co pozwoliło Stankiewiczowi stanąć do nierównej walki z tanimi odbitkami produkowanymi w Niemczech czy Austrii były niezwykle dopracowany warsztat i różnorodność tematyki.
[1] Antonelli Dionigi, Il Santuario di Canneto
https://www.yumpu.com/it/document/read/15105715/la-chiesa-di-santa-maria-di-canneto-dalle-antiche-settefrati
Wersja PDF w języku włoskim wraz ze zdjęciami:
http://www.settefrati.net/libro1.htm
