• Chorągiew procesyjna. Święty Onufry
  • Autor nieznany
  • XVIII/XIX wiek
  • Malarstwo ludowe
  • olej na płótnie
  • 102B
  • 50 cm x 34,5 cm

Chorągiew procesyjna. Święty Onufry

Autor nieznany, XVIII/XIX wiek, warsztat łemkowski

Obraz był w przeszłości chorągwią procesyjną, stąd jego dwustronny charakter. Przedstawia św. Onufrego, który żył w IV wieku i jest czczony zarówno w Kościele katolickim jak i Cerkwii prawosławnej. Jest on przedstawicielem wielkich pustelników pierwszych wieków chrześcijaństwa, takich jak św. Paweł z Teb, św. Antoni Wielki czy św. Makary Wielki Egipski, którzy całe swoje życie spędzili samotnie na pustkowiu, naśladując ideał św. Jana ChrzcicielaEremici – bo tak ich nazywano, idąc na pustynię, całkowicie poświęcali się Bożej Opatrzności, znosząc nocne chłody, dzienne spiekoty, poszcząc i walcząc z pokusami złego ducha. Żywot świętego Onufrego został spisany na podstawie relacji innego mnicha św. Pafnucego, który podczas poszukiwania miejsca pustelniczego spotkał nagiego starca zarośniętego długą brodą. Prezentowany obraz przedstawia klęczącego przed jaskinią świętego Onufrego. Zgodnie z tradycją Onufry ukazany jest nagi, przepasany opaską z liści, zasłonięty długą, siwą brodą z charakterystycznymi dla siebie atrybutami – krzyżem, grotą skalną i leżącymi u jego nóg koroną i berłem. Odłożone na bok korona i berło symbolizują, że święty Onufry miał wg. apokryfów królewskie pochodzenie. Na uwagę zasługuje niezwykle oryginalne przedstawienie krzyża z Chrystusem, do którego modli się święty.

Najstarszym znanym miejscem na terenach Rzeczypospolitej, gdzie do dziś zachował się wizerunek pustelnika jest Kaplica Świętej Trójcy na Zamku w Lublinie. Fresk obrazujący św. Onufrego z 1418 r. znajduje się na ścianie północnej, po prawej stronie niszy okiennej. Drugim chronologicznie miejscem jest klasztor w Jabłecznej, gdzie od XV w. znajduje się ikona św. Onufrego. Legenda mówi o ikonie, która nie wiadomo kiedy przypłynęła Bugiem i zatrzymała się we wsi. Właściciele Jabłecznej uznali to za błogosławieństwo i postanowili wybudować w miejscu znalezienia ikony klasztor. Święta ikona Onufrego jest najstarszym jego wizerunkiem. W cerkwi i klasztorze znajduje się jeszcze osiem przedstawień tego świętego z późniejszych lat. W klasztorze znajdują się również dwie chorągwie procesyjne. Być może nasza chorągiew pochodzi z tamtego obszaru. W Supraślu w murowanej cerkwi pw. Zwiastowania NMP z 1503 r. znajdowały się freski z postacią Onufrego. Niestety zostały one zniszczone przez Niemców w 1944 r. a wiedzę o nich posiadamy z przedwojennej dokumentacji fotograficznej. Warto również wspomnieć o wsi Drelów na południowym Podlasiu, gdzie w pobliskim uroczysku „Horodek” kult św. Onufrego czczony jest podobno od średniowiecza. Obecnie w tym urokliwym miejscu znajduje się murowana kaplica z 1907 r. z obrazem św. Onufrego w ołtarzu.